Đây là một vấn đề nhạy cảm, đặc biệt là giữa người lớn (phụ huynh – thầy cô) với các bạn tuổi TEEN. Bài này dựa trên một nghiên cứu khoa học gần đây. Nó đặc biệt hữu ích và quan trọng cả với những người lớn có con hoặc em trong lứa tuổi TEEN, cũng như với các bạn tuổi TEEN – để có cho chính mình những kiến thức tâm lý quan trọng về chủ đề trước sau gì cũng phải đối mặt.
TÂM LÝ PHỤ HUYNH VỀ VẤN ĐỀ QUAN HỆ TÌNH DỤC?
Nhiều phụ huynh – người trưởng thành thường có tâm lý là né tránh và cấm đoán khi nói chuyện về vấn đề này với lớp trẻ. Lý do đây là một vấn đề tế nhị, nhiều người ngại, hoặc sẽ nói giảm nói tránh. Thậm chí khi được con hoặc em hỏi rằng “Con sinh ra từ đâu?“, thì người lớn sẽ tìm đến những câu nói đùa qua loa, chẳng hạn “Con sinh ra từ nách của mẹ“. Với một số, thì khi thấy lớp trẻ nói đến vấn đề đó thì sẽ nghiêm nghị, thậm chí mắng mỏ rằng bây giờ chưa phải là lúc nói chuyện này, tập trung vào mà học. Lý giải nguyên nhân, đây là vấn đề nhạy cảm, bình thường ở nhà, ở trường cũng ít được thảo luận. Bên cạnh đó, có thể là tâm lý sợ rằng lớp trẻ khi biết những điều đó sẽ dẫn đến việc hư hỏng, làm bậy,… Người lớn luôn có mong muốn tốt đối với lớp trẻ, thế nhưng cách tiếp cận và cách phản ứng với lớp trẻ về vấn đề nhạy cảm này thì không phải lúc nào cũng là đúng cách.
TÂM LÝ TUỔI TEEN
Tò mò, thích trải nghiệm và đặc biệt là thích tìm đến những gì chúng bị cấm đoán và được ra lệnh rằng không được tìm hiểu. Tâm lý thứ hai, đó là dựa trên bản năng của loài. Những thứ thuộc về bản năng là những thứ luôn thu hút người ta tìm hiểu. Tuổi mới lớn là tuổi mà ham học hỏi – đúng nghĩa đen của từ học hỏi, tức sẽ thích tìm hiểu và học những thứ xung quanh cuộc sống – nhất là những gì mà người ta chưa biết. Thế nhưng, sau những lần “không được chấp nhận”, bị cấm đoán,.. từ đó dẫn đến tâm lý là đề phòng khi nói đến chuyện này. Thành ra, sẽ dễ dẫn đến việc thích tự tìm hiểu, hoặc chỉ trao đổi với nhau – bạn bè cùng trang lứa. Nhưng điểm yếu lớn nhất của tuổi TEEN lại là thiếu kiến thức và chưa phát triển được năng lực cảm xúc.
THỰC TRẠNG
Chính vì hai chiều hướng tâm lý như vậy, mà khoảng cách được tạo dựng, từ đó thì vấn đề không được giải quyết. Người lớn thì ngại, né tránh nói vấn đề này. Lớp trẻ thì muốn tìm hiểu nhưng lại không muốn nói với người lớn. Vậy nên, nghiên cứu dưới đây sẽ chỉ ra kết quả quan trọng cho một vấn đề cần sự tham gia cởi mở của cả người trưởng thành cùng với lớp trẻ.
THỜI ĐIỂM NÀO LÀ PHÙ HỢP NHẤT CHO LẦN QUAN HỆ TÌNH DỤC ĐẦU TIÊN?
Mặc dù đây là vấn đề còn nhiều tranh cãi, tuy nhiên dựa trên một nghiên cứu của National Longitudinal Study of Adolescent Health, kết quả kết luận về độ tuổi cho lần quan hệ tình dục đầu tiên (Sexual Debut) là như sau:
- Được coi là sớm (early) nếu diễn ra trước 15 tuổi
- Được coi là bình thường (normative) nếu diễn ra trong độ tuổi từ sau 15 đến trước 19 tuổi
- Được coi là muộn (later) nếu diễn ra sau 19 tuổi
Kết luận khẳng định rằng quan hệ tình dục trước tuổi 15 sẽ để lại rất nhiều hậu quả và rủi ro. Chẳng hạn như mắc bệnh về đường tình dục, có khuynh hướng lạm dụng thuốc và có nhiều vấn đề về cảm xúc, đối với nữ là nguy cơ có thai, và ít có khả năng mang thai sau này.
Rachel Lynn Golden đến từ University of Denver, bang Colorado – Mỹ, tiến hành nghiên cứu lâu năm trên 200 học sinh lớp 10 (100 nam và 100 nữ) được lựa chọn kĩ lưỡng và nghiên cứu trong nhiều năm liền, tiến hành phân tích, quan sát cẩn thận. Những người trong nghiên cứu đã trải qua lần quan hệ tình dục đầu tiên sẽ được hỏi về lịch sử hẹn hò, hành vi tình dục, sự thỏa mãn về hẹn hò và sự thỏa mãn về tình dục. Để có thêm các câu trả lời, thì mẹ đẻ cũng như bạn thân của những người đó sẽ được hỏi thêm các câu hỏi về biểu hiện tâm lý, hành động. (Đối với những người chưa trải qua quan hệ tình dục lần đầu hoặc chưa sẵn sàng thì đều được đưa ra khỏi nghiên cứu).
Các kết quả chỉ ra như sau:
- ĐIỂM TỐT: Việc quan hệ tình dục cũng có những lợi ích về mặt tâm lý như giảm stress, tốt cho sức khỏe, giảm tỉ lệ tử vong. Những người quan hệ tình dục sớm có những điểm tốt như trở nên hấp dẫn hơn, lãng mạn hơn, có nhiều sự thỏa mãn về vấn đề tình dục (đối với nam) và có sự thỏa mãn hơn về việc hẹn hò (đối với nam). Đối với nữ thì không có nhiều sự khác biệt về sự thỏa mãn về vấn đề tình dục và hẹn hò ở các lứa tuổi khác nhau.
- RỦI RO: Những người quan hệ tình dục sớm có khuynh hướng mắc phải rủi ro lớn với các triệu chứng bên trong như sự trầm cảm, buồn phiền, né tránh tiếp xúc với mọi người, cảm thấy cô đơn; và các triệu chứng bên ngoài như có hành động hung hăng, khó gần với mọi người. Và đặc biệt những người quan hệ tình dục sớm có khuynh hướng làm giảm nhiều đến lòng tự trọng. (Poor self-worth). Đối với nam, sẽ dễ có các hành vi hung hăng, khó gần mọi người. Đối với nữ, sẽ dễ có khuynh hướng trầm cảm, buồn phiền mặc dù sự khác biệt này có thể phai nhạt dần theo thời gian. Đối với nam – ít có cảm giác xấu hổ và tội lỗi hơn nữ, mặc dù cả hai thường nhìn nhận về lần đầu tiên quan hệ tình dục như là trải nghiệm tích cực.
GIÚP TEEN SỚM TRƯỞNG THÀNH
Thông qua kết quả của nghiên cứu trên, đó là một gợi ý quan trọng giúp lớp trẻ trì hoãn việc quan hệ tình dục cho đến khi họ có nhiều kĩ năng xã hội, cũng như sự chuẩn bị đầy đủ đối với quyết định có con, và có hiểu biết để tránh mắc các bệnh về tình dục. Đối với người lớn, thì đây cũng là gợi ý tốt để có chương trình giáo dục cởi mở về vấn đề quan hệ tình dục. Đằng sau đó là nhiều ứng dụng tâm lý để giải quyết được vấn đề khoảng cách.
1. Người lớn phải LÀ BẠN của lớp trẻ
Là bạn, có nghĩa là lắng nghe mà không phán xét. Chấp nhận con người, quan điểm mà không áp đặt. Chỉ khi là bạn thì với những vấn đề nhạy cảm, tế nhị mới có thể có sự thoải mái để nói chuyện, trao đổi. Không có trao đổi, thì dễ làm liều. Làm liều thì hậu quả rủi ro thường lớn. Cho nên chỉ khi là bạn – thì mới dẫn đến sự tin tưởng tuyệt đối. Là bạn, cũng đồng nghĩa với việc hãy tập trung vào thấu hiểu, chứ không tập trung vào việc ép buộc người khác thay đổi.
2. Thay vì ra lệnh, hãy nói rõ lí do
Đối với những vấn đề như vậy, thay vì ra lệnh, cấm đoán, áp đặt, chẳng hạn “Cấm yêu đương lăng nhăng”, “Lo mà tập trung vào học“,… thì hãy nói rõ lí do của một việc gì đó. Chẳng hạn, vấn đề quan hệ tình dục: Hãy nói rõ lí do vì sao quan hệ tình dục quá sớm lại dẫn đến những rủi ro, hậu quả. Hãy nói rõ cả điểm tốt và những rủi ro – một cách khách quan, chứ không chỉ tập trung vào điều tiêu cực. Nếu chỉ tập trung vào điều tiêu cực, có thể ảnh hưởng đến nhận thức sai lệch của lớp trẻ về vấn đề này, chẳng hạn như nghĩ rằng việc quan hệ tình dục là xấu xa, không tốt. Trong khi, hoàn toàn có thể nói rõ rằng nó có những điểm tốt như sau, tuy nhiên ở lúc còn sớm quá thì rủi ro như sau, cần những sự chuẩn bị như sau,… Hãy đối xử với lớp trẻ như thể họ là người trưởng thành.
3. Tập trung xây dựng năng lực cảm xúc
Học giỏi là điều quan trọng. Nhưng nó không phải là tất cả. Việc học ở trường, suy cho cùng cũng là để phục vụ cho mục đích sau này trưởng thành để có được năng lực làm việc. Thế nhưng, trước khi xây dựng năng lực làm việc, thì phải xây dựng năng lực làm người. Tức phải xây dựng các kĩ năng xã hội, thấu hiểu cảm xúc, nhận thức xã hội,.. gọi chung là năng lực cảm xúc.
Một phần khiến giới trẻ hay được gọi là “trẻ trâu” – cũng như có những quyết định bốc đồng, chạy theo cảm xúc là bởi vì khi còn trẻ thì năng lực cảm xúc còn thấp, khả năng làm chủ bản thân hay kiềm chế hành vi chưa thực sự tốt. Khi lớn lên, thì năng lực cảm xúc cũng tăng lên. Thế nhưng không cách nào nhanh và tốt bằng sự học hỏi và luyện tập năng lực cảm xúc.
Một trong những chìa khóa của việc này, đối với cả người trưởng thành và lớp trẻ, đó là THỜI GIAN CHẤT LƯỢNG. Cần có những khoảng thời gian hàng ngày, thực sự chất lượng – không ti vi, không facebook, không lướt web,… để lắng nghe nhau, quan tâm nhau, chia sẻ với nhau. Con số vàng cho khoảng thời gian này là 30 phút mỗi ngày. Khi đó thì mọi chuyện buồn vui đều được giải tỏa, đều được sẻ chia. Một khi năng lực cảm xúc được xây dựng, thì khi đó người ta có thể nhận thức vấn đề tốt hơn, hiểu biết hơn nên làm gì và nên phản ứng như nào, chẳng hạn đối với những vấn đề như quan hệ tình dục.
MỞ RỘNG VẤN ĐỀ
Ở đây, thông điệp bài này chỉ ra rất rõ rằng cần kiến thức khoa học và thấu hiểu tâm lý để người trưởng thành và lớp trẻ nhận thức được vấn đề về việc không nên quan hệ tình dục quá sớm, đặc biệt là dưới 15 tuổi. Tuy nhiên, trên thực tế, đối với giáo dục tại Việt Nam thì thời đi học hết trung học, đại học (nếu có) – cũng từ 18-22 tuổi. Vậy đối với giới trẻ ở trung học và sinh viên thì sao? Nhất là khi mà Luật hôn nhân gia đình tại Việt Nam quy định điều kiện đủ để kết hôn là Nữ đủ 18 tuổi và Nam là đủ 20 tuổi (Theo luật mới – chứ không phải là bước sang tuổi 18 hay bước sang tuổi 20).
Bài này không phân tích về những điều đó. Là bởi vì thực tế hiện trạng xảy ra – đó là việc tuổi TEEN quan hệ tình dục quá sớm là một hiện trạng. Mà điều chúng ta thảo luận trong bài này, là các hiểu biết tâm lý lứa tuổi, để có sự trao đổi cởi mở và thẳng thắn với nhau, để lớp trẻ có kiến thức và người trưởng thành dễ dàng nói chuyện với tuổi TEEN. Còn ngoài ra, có rất nhiều vấn đề xung quanh mà trong phạm vi bài viết chưa thể phân tích được. Chẳng hạn, với vấn đề lập gia đình, tình yêu, sự chuẩn bị,… (Ví dụ như bài viết Vì sao người ta chia tay – cũng lý giải một phần tâm lý trong tình yêu đối với người trẻ).
Chung quy lại, đối với vấn đề quan hệ tình dục, thì một sự hiểu biết tâm lý lứa tuổi cũng như nắm được thông tin khoa học là quan trọng. Sau tất cả, thì một sự thấu hiểu nhau, tin tưởng nhau, là bạn của nhau, cũng như giao tiếp hiệu quả và hơn hết là dành thời gian chất lượng cho nhau, là cốt lõi để tạo nên thành công.
*Bài viết độc quyền tại Tâm lý học ứng dụng
– Edward –